ارزیابی موجودی چیست؟

ارزیابی موجودی یک روش حسابداری است که توسط شرکت ها انجام می شود تا ارزش موجودی فروش نرفته را هنگام تهیه صورت های مالی خود بیابند. موجودی، یک نوع دارایی برای یک سازمان است و برای ثبت آن در ترازنامه، باید ارزش گذاری مالی شود. ارزیابی موجودی می تواند به شما در تعیین نسبت گردش موجودی کمک کند، از این طریق می توانید برای خرید خود نیز تصمیم گیری و برنامه ریزی کنید. برای مثال، اگر یک تجارت پوشاک را اداره می کنید و در پایان سال تعداد N شلوار برای شما باقی می ماند، باید ارزش مالی آنها را محاسبه کرده و در ترازنامه خود ثبت کنید. 

اهمیت ارزیابی موجودی

شناسایی اقلام فروخته نشده تنها یک مرحله در ارزیابی موجودی است. شما همچنین به یک نرخ نیاز دارید تا بتوانید آن را در تعداد ضرب کنید و به مقدار نهایی برسید. ممکن است در طول سال هزینه های متفاوتی برای این اقلام پرداخت کرده باشید، بنابراین باید تکنیکی را برای محاسبه نرخ مشترک انتخاب کنید. در ادامه مثال قبلی ما، اجازه دهید خریدهای شما را برای نوع خاصی از شلوار در طول سال بررسی کنیم:

در پایان سال، شما تعداد N شلوار فروخته نشده دارید، اما به دلیل نوسانات قیمت محصول، با این معضل روبرو هستید که باید از چه نرخی استفاده کنید. بنابراین، شما باید یک تکنیک را انتخاب کنید. در بخش زیر، ما تکنیک های مختلف ارزیابی موجودی را بررسی کرده و نکاتی را ارائه می دهیم که می تواند به شما در انتخاب تکنیک مناسب برای تجارت تان کمک کند.

روش های ارزیابی موجودی

سه روش برای ارزیابی موجودی وجود دارد: اولین ورودی اولین خروجی (FIFO)، آخرین ورود اولین خروجی (LIFO) و میانگین وزنی هزینه (WAC).

• در FIFO، اولین اقلام خریداری شده و وارد انبار شده، اولین کالایی خواهند بود که از انبار خارج می شوند. به عبارت دیگر، هر زمان که در FIFO فروش انجام می دهید، اقلام از اولین لیست محصولاتی که وارد فروشگاه یا انبار شما شده اند، کم می شوند.
• در LIFO، دقیقا برعکس عمل خواهید کرد به این ترتیب که آخرین کالاهایی که وارد انبار شما می شوند اولین کالاهایی هستند که از انبار خارج می شوند.
• روش WAC از متوسط هزینه اقلام در طول سال استفاده می کند. میانگین هزینه هر واحد با تقسیم کل هزینه بر تعداد کل واحدهای خریداری شده در طول سال محاسبه می شود.

نحوه ارزش گذاری موجودی با روشهای مختلف ارزیابی موجودی

بیایید مثال فوق را ادامه دهیم و دریابیم که هر یک از این تکنیک ها، چگونه ارزش کالاهای فروخته نشده شما را محاسبه می کند. در ادامه می بینید که ارزش موجودی فروش نرفته شما در پایان سال بر اساس روش ارزش گذاری که انتخاب می کنید، متفاوت خواهد بود.

در صورتی که قیمت کالا در طول سال افزایش داشته باشد، ارزش گذاری در روش FIFO بیشتر از روش LIFO است زیرا در پایان سال مبلغ بیشتری به ازای هر واحد کالا پرداخت کرده اید. اگر قیمت خرید شما در طول سال کاهش یابد، قیمت در روش ارزش گذاری FIFO کمتر از روش LIFO خواهد بود و ارزش کالا در روش WAC نیز بر این اساس تغییر می کند.

اگر مقدار اقلام فروخته نشده در پایان سال بیشتر از اولین یا آخرین سفارش باشد، محاسبه کمی متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، اگر 50 قلم کالای فروش نرفته در پایان سال داشته باشید، محاسبات به این شکل است:

ارزش گذاری موجودی به روش FIFO

عنوان مثال، شما ممکن است خرده فروش لباس مردانه باشید. در آذر 1399، شما 40 شلوار از نوع خاص را با قیمت 10 هزارتومان هر کدام از تامین کننده خود تهیه کرده اید. در دی، همان 40 شلوار را سفارش داده اید، اما هر کدام 15 هزار تومان. بنابراین، اگر 30 شلوار بفروشید، هزینه اجناس در این روش 300 هزارتومان خواهد بود.

قیمت کالای فروخته شده= تعداد (30) * قیمت فایفو (10 هزارتومان)= 300 هزار تومان

هزینه جدید کالاهای فروخته شده شما به شرح زیر است:

[ تعداد 1 (40) * قیمت فایفو 1 (10 هزار تومان)]+[تعداد 2 (50-40=10) * قیمت فایفو 2 (15 هزار تومان)]=550 هزارتومان

ارزش گذاری موجودی به روش LIFO

مثال قبلی، ارزش گذاری به شیوه لایفو به صورت زیر خواهد بود:

قیمت کالای فروخته شده= تعداد (30) * قیمت فایفو (15 هزارتومان)= 450 هزار تومان

[ تعداد 1 (40) * قیمت فایفو 1 (15 هزار تومان)]+[تعداد 2 (50-40=10) * قیمت فایفو 2 (10 هزار تومان)]=700 هزارتومان

ارزش گذاری موجودی به روش WAC

مثال قبلی، ارزش گذاری به شیوه WAC به صورت زیر خواهد بود:

قیمت به ازاء کالای فروخته شده= {[ قیمت 1 (10) * تعداد 1 (40)] + [قیمت 2 (15) * تعداد 2 (40)]}/ تعداد کل (80)= 12500 تومان

بهترین روش ارزیابی موجودی 

در واقع، هیچ پاسخ مستقیمی برای این سوال وجود ندارد. تکنیک ارزیابی موجودی شما به شرایط بازار و اهداف مالی برای سازمان شما بستگی دارد. در اینجا چند سناریو وجود دارد که می تواند به شما در تعیین بهترین تکنیک ارزیابی موجودی برای کسب و کار شما کمک کند.

 1. درخواست وام برای توسعه مشاغل

اگر قصد دارید برای دریافت وام اقدام کنید و باید موجودی خود را به عنوان وثیقه نگه دارید. در چنین مواردی، ترجیح داده می شود که ارزش موجودی شما زیاد باشد، زیرا ارزش گذاری بیشتر، اطمینان بیشتری به وام دهنده می دهد. اگر قیمت ها در طول سال افزایش یابد، روش ارزیابی موجودی FIFO ارزش بیشتری به موجودی شما می دهد. اگر قیمت ها در طول سال کاهش پیدا کرده است، تکنیک LIFO ارزش بالاتری را به دارای های شما می دهد. ارزش موجودی پایانی در ترازنامه شما یکی از عواملی است که موسسات مالی قبل از تأیید وام به یک شرکت از آن استفاده می کنند، بنابراین تکنیکی که بالاترین ارزش موجودی را به شما می دهد، برای شرکت شما بهترین خواهد بود.

 2. جذب سرمایه گذاران و راضی نگه داشتن سهامداران

شرکت ها با حاشیه سود بالا می توانند توجه بسیاری از سرمایه گذاران بالقوه را جلب کرده و سهامداران فعلی خود را راضی نگه دارند. بنابراین اگر به دنبال یک فرصت مالی جدید هستید یا می خواهید سهامداران خود را با درآمد خوب راضی کنید، ارزیابی FIFO تحت شرایط تورمی بازار سودمند خواهد بود. به طور مشابه، ارزش LIFO هنگام کاهش قیمت ها انتخاب بهتری خواهد بود.

3. صرفه جویی در مالیات

اگر به دنبال راه هایی برای کاهش بدهی مالیاتی خود هستید، تکنیک ارزیابی موجودی شما می تواند کمک کننده باشد. با فرض مجدد وضعیت تورمی، تکنیک ارزیابی LIFO در هزینه شما صرفه جویی می کند. اگرچه باید به این نکته توجه داشته باشید در ایران  برای محاسبات مالیاتی تنها روش ارزش گذاری FIFO مورد قبول ادارات مالیاتی هستند.

حسین نورالهی

مرداد 1401