درخت محصول یا BOM چیست؟

درخت محصول یا BOM که کوتاه شد عبارت Bill Of Materials سندی است که تمام المان های ضروری برای انجام یک فرآیند تولید را تعریف می کند. به طور کلی، درخت محصول در مراحل طراحی، ساخت و مونتاژ محصول نقش دارد. به عنوان مثال، درخت محصول یک نانوایی، شامل مواد اولیه مانند آرد، مخمر و آب، علاوه بر زیرساخت های خاص برای تولید نان، مانند دستگاه های خمیر و تنورها می باشد.

در این مقاله به بررسی اهمیت درخت محصول BOM در زنجیره تولید و مدیریت انبار و نحوه ایجاد آن می پردازیم.

درخت محصول مواد یا BOM

BOM فهرست کاملی از مواد خام، قطعات و ابزار مورد نیاز برای تولید یک محصول خاص است. BOMها همچنین باید شامل اجزاء اصلی و فرعی سازنده محصول و همچنین مقادیر مورد نیاز هر کدام باشد. BOM همچنین حاوی دستورالعمل های دقیق برای فرآیند تولید و توالی مونتاژ محصول است. BOM را نباید با MTO اشتباه گرفت، اگرچه گاهی اوقات با آن مترادف است. BOM در تولید محصول به کار می رود، در حالی که MTO سند مشابهی است که در بخش ساخت و ساز استفاده می شود.

به طور خلاصه، BOM فهرستی از تمام عناصر ضروری برای تولید یک محصول است. امروزه تعریف BOM به طور جزئی یک تکنیک کلیدی برای کاهش هزینه ها در عملیات انبار است.

هدف BOM

یک BOM دقیق و برنامه ریزی شده، تامین مناسب خطوط تولید را تضمین می کند. علاوه بر این BOM کمک می کند انبارها خود را با چرخه های تولید وفق دهند. برای اطمینان از هماهنگی زنجیره تامین، اولین قدم برای هر تولید کننده ای تهیه درخت محصول است.

یک BOM به شرکت ها کمک می کند:

برنامه ریزی برای خرید مواد خام: BOM تعیین می کند که برای تولید یک محصول چه مواد اولیه و در چه مقداری باید خریداری شود، در نتیجه با جلوگیری از انباشت بیش از حد این کالاها در انبار، هزینه ها را کاهش می دهد.
کمک به تعیین دقیق هزینه ها: علاوه بر مواد اولیه، هزینه های مربوط به تجهیزات مورد استفاده، از قیچی و تفنگ های چسب گرفته تا ماشین های برش پیچیده، وجود دارد.
اجتناب از انباشت بیش از حد کالا یا کمبود آن در انبار: با اطلاع دقیق از میزان مواد اولیه و قطعات مورد نیاز برای ساخت محصولات با استفاده از BOM می توان از انباشت بیش از حد مواد اولیه در انبار یا کمبود آن ها جلوگیری می شود. انباشت بیش از حد مواد اولیه در انبار هزینه های جانبی به انبارداری تحمیل می کند و کمبود مواد اولیه نیز باعث خوابیدن کار در خط تولید می شود.
شناسایی و به حداقل رساندن خطاها: BOM ، هر یک از فرآیندهای مربوط به ساخت محصول را مشخص می کند. پیروی از این دستورالعمل های خاص در هر مرحله احتمال خطا را کاهش می دهد و تشخیص مکان و زمان وقوع حوادث را آسان تر می کند. به ویژه BOM در بخش ارسال مواد اولیه از انبار به خط تولید، خطا ها را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. انباردار با اطلاع دقیق از مشخصات و تعداد و مقدار قطعات و مواد اولیه می تواند به طور دقیق موارد مورد نیاز را برای خط تولید ارسال کند. همچنین سرعت ارسال مواد نیز بیشتر می شود، زیرا انباردار برای ارسال مواد اولیه نیاز به انجام محاسبه ندارد.

در نهایت، BOM نقطه شروعی برای دستیابی به یک زنجیره تامین بهینه و بدون خطا است که با ظرفیت کامل کار می کند.

طراحی و ساختار محصول مواد یا BOM

طراحی یک BOM باید واضح و مختصر باشد. مواد دقیق مورد استفاده برای تولید محصول نهایی بر اساس یک ساختار سلسله مراتبی مشخص شده است: بالاترین سطح محصول نهایی را نشان می دهد، در حالی که سطوح پایین تر اجزای فرعی را نشان می دهد. در میان رایج ترین روش‌های به تصویر کشیدن یک BOM، می توانیم بین دو ساختار بر اساس پیچیدگی محصول و سطح جزئیات مورد نیاز تمایز قائل شویم:

تک سطحی

شامل یک BOM غیر اختصاصی است که برای محصولاتی با درجه پیچیدگی پایین استفاده می شود. این سند اجزاء و مقدار متناظر مورد نیاز هر کدام را برای تولید محصول نهایی فهرست می کند. یک مثال می تواند درخت محصول برای یک میز باشد، زیرا فقط از چهار پایه، یک میز، مهره و پیچ و مهره تشکیل شده است.

چند سطحی

شامل سطوح مختلف با اجزا اصلی و فرعی آنها و همچنین رابطه بین آنها و کمیت آنها می باشد. در مجموع، فهرست دقیق تری است که تمام مواد مورد نیاز برای تولید یک محصول را نشان می دهد، همانطور که در BOM دوچرخه نشان داده شده است. سطح اول شامل چهار جزء و مقادیر مورد نیاز آنها است: گیربکس (1)، چرخ (2)، پدال (2) و قاب (1). گیربکس و قاب نیز به نوبه خود شامل اجزای فرعی هستند:

گیربکس شامل: چرخ دنده (5)، حلقه زنجیر (3) و کابل (2)
قاب شامل: ترمز (2)، صندلی (1)، فرمان (1) و چنگال (1)

درخت محصول در نرم افزار ERP و WMS

استفاده از نرم افزار برای کنترل خودکار و نظارت بر اجرای صحیح درخت محصول حیاتی است.

برای چندین دهه، BOM ها توسط سیستم ها مدیریت می شدند؛ به عبارت دیگر، نرم افزار مسئول برنامه ریزی و مدیریت مواد به منظور کنترل موجودی و تولید بود. در طول سال ها، سیستم هایMRP برنامه ریزی نیازهای مواد به نرم افزار مدرن و کامل تر ERP برنامه ریزی منابع سازمانی تبدیل شد که شامل ابزارهایی است که عناصر مربوط به ساخت محصول را کنترل می کند.

به موازات و سازگار با ERP ها، سیستم های مدیریت انبار (WMS) هستند. این ابزارها حتی در مقایسه با ERP ها ابزار دقیق تر و پیچیده تری برای دستیابی به توان عملیاتی بیشتر در زنجیره تولید و ذخیره و عرضه مواد خام، کالاهای نیمه تمام و محصولات نهایی ارائه می دهند.

جهت دریافت دموی نرم افزارهای جامع فرانماد رای دانا سیستم تهران کلیک کنید.